Coffeeshops: Από τα υπόγεια στέκια στην παγκόσμια πρωτεύουσα της κάνναβης

Coffeeshops στο Άμστερνταμ δεν υπήρχαν πάντα, ούτε ήταν δεδομένο ότι η πόλη θα γινόταν το σύμβολο της ελευθερίας και της ανεκτικότητας απέναντι στη χρήση κάνναβης. Η ιστορία τους είναι μια συναρπαστική διαδρομή που ξεκινά από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’70, με άτυπα στέκια, συνεχίζεται με μια σειρά κανονισμών που προσπάθησαν να βάλουν τάξη σε ένα γκρίζο τοπίο, και φτάνει μέχρι σήμερα, όπου η ολλανδική πρωτεύουσα θεωρείται δικαίως η “cannabis capital” της Ευρώπης.

Η αρχή δεν έγινε με θεσμοθετημένες άδειες αλλά με πειραματισμούς. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, νέοι άνθρωποι αναζητούσαν χώρους ελευθερίας και αυτοέκφρασης. Τα αρχικά “proto-coffeeshops” εμφανίστηκαν μέσα σε κλαμπ και υπόγεια, όπως το Paradiso και το Fantasio, όπου η μουσική, η τέχνη και η χρήση κάνναβης συμβίωναν σε ένα περιβάλλον σχεδόν ουτοπικό. Εκείνη την περίοδο, η Ολλανδία αντιμετώπιζε πιεστικά το φαινόμενο των σκληρών ναρκωτικών που άρχισαν να κατακλύζουν τις πόλεις, και οι αρχές αποφάσισαν να κάνουν μια τολμηρή διάκριση: άλλο η κάνναβη, άλλο οι ουσίες υψηλού κινδύνου.

Το πρώτο coffeeshop που θεωρείται “επίσημο” ήταν το Mellow Yellow, το οποίο άνοιξε το 1972. Ήταν ένα παλιό φούρνο-ζαχαροπλαστείο που μετατράπηκε σε χώρο όπου μπορούσες να πιεις καφέ, να ακούσεις μουσική και, με μια διακριτική συναλλαγή, να προμηθευτείς μικρές ποσότητες χασίς ή μαριχουάνας. Η αστυνομία το γνώριζε αλλά έκανε τα “στραβά μάτια”, καθώς οι συναλλαγές ήταν μικρές και η ατμόσφαιρα ήρεμη. Το ενδιαφέρον είναι ότι, εκείνη την εποχή, η ίδια η ολλανδική κοινωνία αντιμετώπιζε το θέμα περισσότερο με πραγματισμό παρά με φόβο. Ήταν καλύτερα, σκέφτονταν οι αρχές, να καπνίζουν οι νέοι σε ελεγχόμενο χώρο, παρά να μπλέκουν με επικίνδυνες αγορές δρόμου.

Η επίσημη πολιτική αποτυπώθηκε στο περίφημο “gedoogbeleid”, δηλαδή την πολιτική της “ανεκτικότητας”. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, τα coffeeshops άρχισαν να λειτουργούν με ένα σαφές πλαίσιο: μπορούσαν να πωλούν κάνναβη σε μικρές ποσότητες (μέχρι 5 γραμμάρια ανά πελάτη), δεν επιτρεπόταν η διαφήμιση, δεν έπρεπε να πωλούν αλκοόλ ούτε σκληρά ναρκωτικά, και φυσικά δεν επιτρεπόταν η πώληση σε ανηλίκους. Αυτό το μοντέλο έφερε ισορροπία: η αγορά βγήκε από το σκοτάδι, τα coffeeshops έγιναν αναγνωρισμένοι κοινωνικοί χώροι και το Άμστερνταμ απέκτησε μια νέα, σχεδόν επαναστατική ταυτότητα.

Βέβαια, οι αντιφάσεις δεν έλειψαν. Ενώ τα coffeeshops μπορούσαν να πωλούν κάνναβη, η καλλιέργεια και η χονδρική διακίνηση παρέμεναν παράνομες. Αυτό δημιούργησε το λεγόμενο “backdoor problem”: η βιτρίνα των καταστημάτων ήταν νόμιμη, αλλά το πώς προμηθεύονταν τα προϊόντα τους ήταν πάντα στον γκρίζο χώρο. Μάλιστα, αυτό το ζήτημα παραμένει άλυτο μέχρι σήμερα, αν και τα τελευταία χρόνια γίνονται πειράματα με “state-regulated cultivation” για να κλείσει αυτό το κενό.

Στη δεκαετία του ’80 και του ’90, τα coffeeshops γνώρισαν τεράστια άνθηση. Από μικρά, ατμοσφαιρικά μαγαζιά έγιναν ένας από τους κύριους λόγους που εκατομμύρια τουρίστες επέλεγαν το Άμστερνταμ για ταξίδι. Η εικόνα τους πέρασε στη διεθνή κουλτούρα: στους ταξιδιωτικούς οδηγούς, στις ταινίες, ακόμη και στα μουσικά βίντεο, το coffeeshop έγινε συνώνυμο της απόδρασης από την καταπίεση και της αναζήτησης μιας πιο χαλαρής, “εναλλακτικής” ζωής.

Υπάρχουν και λιγότερο γνωστές λεπτομέρειες αυτής της πορείας. Για παράδειγμα, το 1995 η κυβέρνηση έβαλε όριο στον αριθμό των coffeeshops, καθώς ο αριθμός τους είχε φτάσει σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα – σχεδόν 1.500 σε όλη τη χώρα. Σήμερα λειτουργούν περίπου 570, με τα μισά από αυτά στο Άμστερνταμ. Επίσης, αρκετές φορές επιχειρήθηκε να απαγορευτεί η είσοδος σε ξένους τουρίστες, με την ιδέα του “weed pass”, αλλά τελικά η πόλη αντιστάθηκε, καθώς ο τουρισμός γύρω από τα coffeeshops αποφέρει τεράστια έσοδα.

Στη σύγχρονη εποχή, τα coffeeshops έχουν γίνει κάτι πολύ περισσότερο από μέρη όπου αγοράζεις και καπνίζεις κάνναβη. Πολλά έχουν εξελιχθεί σε lifestyle προορισμούς, με γκουρμέ επιλογές, εκλεπτυσμένη διακόσμηση, ακόμη και συνεργασίες με γνωστούς καλλιτέχνες. Ορισμένα προσφέρουν ειδικούς χώρους για vaporizing, ενώ άλλα έχουν μετατρέψει τη διαμονή στο coffeeshop σε εμπειρία πολιτισμού και αισθητικής.

Η πορεία αυτή, από ένα υπόγειο φούρνο το 1972 μέχρι τη σημερινή εικόνα του Άμστερνταμ ως cannabis capital, είναι γεμάτη αντιφάσεις, καινοτομίες και θαρραλέες πολιτικές επιλογές. Τα coffeeshops παραμένουν μοναδικό παγκόσμιο φαινόμενο, όχι μόνο γιατί προσφέρουν κάνναβη νόμιμα, αλλά γιατί αντιπροσωπεύουν μια φιλοσοφία ζωής: την πίστη ότι η κοινωνία μπορεί να αντιμετωπίζει τα “απαγορευμένα” με ψυχραιμία, οργάνωση και ελευθερία.

Αν σας ενδιαφέρει η έγκυρη και σύγχρονη ενημέρωση γύρω από την κάνναβη, εξερευνήστε τα άρθρα του blog της Spirit Strains και μείνετε συντονισμένοι για περιεχόμενο που ξεχωρίζει.

Αν βρίσκεστε στην Αθήνα, στον Πειραιά ή στο Κολωνάκι, σας προσκαλούμε να επισκεφθείτε το φυσικό μας κατάστημα για να γνωρίσετε από κοντά τα προϊόντα μας και να ενημερωθείτε για τις εφαρμογές της κάνναβης στη σύγχρονη ζωή.